Trudny projekt budżetu Częstochowy na 2020 rok

- Projekt budżetu na 2020 r. to najtrudniejszy budżet miasta, od kiedy jestem prezydentem Częstochowy – mówił w czasie jego prezentacji prezydent Częstochowy. - Częstochowa i inne miasta odczuwają już obecnie, lecz będą jeszcze w większym stopniu w 2020 r. odczuwały skutki negatywnych dla samorządów decyzji parlamentu i rządu, podejmowanych w minionych latach i w ostatnim czasie.

Prezydent zacytował fragmenty art. 167 Konstytucji RP: jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań (…) zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

- Trzeba uczciwie powiedzieć: rządzący zawsze liczyli na to, że samorządy dołożą coś od siebie np. do zadań subwencjonowanych czy zleconych. Trzeba też jednak stwierdzić: nigdy decyzje rządzących przy jednoczesnym braku rekompensat nie miały tak demolującego wpływu na samorządowe budżety – podkreślał prezydent Częstochowy.

Najbardziej jaskrawym przykładem jest zestawienie związane z wysokością subwencji i tym, o ile więcej musi dokładać Częstochowa tylko do subwencjonowanych zadań oświaty. Subwencjonowanych, czyli takich, które – przynajmniej teoretycznie - powinny być sfinansowane w całości przez Rząd. W tym roku miasto dołoży do nich blisko 110 mln zł, w zeszłym było to 90 mln, gdy – jeszcze w 2015 r. samorząd do tego zakresu zadań, związanego z bieżącym utrzymaniem szkół i płacami nauczycielskimi, dokładał „tylko” 47 mln. W przyszłym roku prognozy mówią o tym, że trzeba będzie znaleźć w miejskim budżecie aż 120 mln zł, mimo że sama subwencja ma wzrosnąć o ok. 26 mln zł. Subwencja nigdy nie pokrywa w całości wzrostu kosztów, a zmiany związane z reformą oświaty czy regulacją płac, zwiększają różnicę między roczną wysokością subwencji a rocznymi kosztami utrzymania oświaty. Od 2015 r. przez ostatnie 5 lat subwencja wzrosła tylko o 22,3%, a koszty dopłat miasta do edukacji zwiększyły się o ponad 155%. Oprócz tego miasto musi jeszcze finansować przedszkola (tylko 6-latki są ujęte w subwencji), gdzie koszty także rosną m.in. wraz z regulacjami nauczycielskich płac. W całości po stronie miasta są także remonty i inwestycje szkolne. Trzeba dodać, że w otrzymywanej subwencji znaczną pulę stanowią środki na szkoły niepubliczne, które miasto jest obowiązane tym placówkom przekazywać.

Należy jeszcze nadmienić, że w obecnym projekcie budżetu na 2020 r. nie jest uwzględniona dopłata do zadań subwencjonowanych w przewidywanej wielkości, więc jest to wydatkowy problem, z którym samorząd będzie się zmagał w ciągu całego przyszłego roku, szukając w budżecie dodatkowych środków (tak, jak m.in. w roku obecnym).     

Prezydent Częstochowy zaprezentował także symboliczny rachunek, jaki miasto Częstochowa wystawia Rządowi RP na 2020 r. (infografika w załączeniu). Oprócz dokładania do subwencji, miasto w przyszłym roku będzie zmuszone pokryć coraz wyższy ujemny wynik finansowy Miejskiego Szpitala Zespolonego, będący konsekwencją przede wszystkim skutków obligatoryjnej regulacji wynagrodzeń, nieuwzględnionych w kontrakcie z NFZ. Częstochowa dołoży także do zadań zleconych m.in. w zakresie pomocy społecznej, będzie zmagać się ze wzrostem cen energii czy wyższymi opłatami za odprowadzanie wód deszczowych. Do wspomnianego rachunku nie wliczono natomiast przewidywanych ubytków w dochodach miasta z tytułu zmian w podatku PIT (skutki obniżki stawki, zwolnienia z podatku osób do 26. roku życia czy podwyższenia kosztów uzyskania przychodu). Rachunek wydatków opiewa więc na razie na blisko 145 mln zł, jakie powinny zostać w 2020 r. zrekompensowane miastu z tytułu dodatkowych kosztów, będących efektem decyzji i polityki rządzących.

- Proszę nie odbierać tego rachunku politycznie, proszę go odebrać jako głos gospodarza miasta, który apeluje: rządzący nie osłabiajcie samorządów, nie osłabiajcie Częstochowy, bo w efekcie osłabiacie Polskę jako całość, możliwości jej rozwoju oraz możliwości zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności - konkludował prezydent Częstochowy.

Projekt budżetu Częstochowy na 2020 r. jest więc budżetem drastycznych oszczędności w wielu sferach oraz konieczności posiłkowania się dodatkowym kredytem. Jak podkreśla prezydent nie jest to kwestia złego zarządzania miejskimi finansami, tylko stan wyższej konieczności. Takie a nie inne propozycje są wynikiem niemożliwości „dopięcia” przyszłorocznego budżetu, w celu realizacji zadań własnych, zleconych i tych inwestycji, które muszą być zrealizowane, bo są niezbędne i miasto zdobyło na nie unijne dofinansowanie.

Prezentacja projektu budżetu miasta na 2020 r.

Projekt budżetu na rok 2020 jest przekazywany Regionalnej Izbie Obrachunkowej, a 15 listopada będzie przekazany Radzie Miasta.

Przygotowanie budżetu na rok 2020 odbywało się z uwzględnieniem decyzji podjętych przez stronę rządową i ich wpływu na  finanse samorządowe

Projektowanie tego budżetu było szczególnie trudne z uwagi na znaczące zmniejszenie przez stronę rządową należnych miastu dochodów.
W związku z tym wydatki zapisane w projekcie dla wielu dziedzin świadczonych przez miasto usług są niższe, niż w latach poprzednich.

Na budżet roku 2020 mają wpływ mają m.in. następujące zmiany, których finansowe skutki – korzystne dla części mieszkańców – będą jednak wpływać ujemnie na dochody samorządu i powinny zostać przez budżet centralny zrekompensowane:
- wprowadzone zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych zatrudnionych do 26. roku życia;
- obniżenie skali podatkowej z 18 do 17%;
- zwiększenie kosztów uzyskania przychodów  z tytułu stosunku pracy;
- zwiększenie minimalnego wynagrodzenia oraz wyłączenie z jego podstawy dodatku stażowego;
- wzrost o 22% odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych;
- skutki wzrostu płac nauczycieli.

Zmiany te mają istotny wpływ na kształt zarówno strony dochodowej jak i wydatkowej miejskiego budżetu. Zostały one dokonane bez adekwatnych  dla samorządów  rekompensat finansowych.  Miasto Częstochowa nie odnotowuje obecnie takiego poziomu dochodów, który pozwoliłby na zabezpieczenie niezbędnych i koniecznych wydatków.

Wielkości w projekcie budżetu na rok 2020 kształtują się następująco:
Dochody ogółem - 1 mld 545 mln zł
Wydatki ogółem – 1 mld 615 mln zł
W tym: bieżące – 1 mld 303 mln zł, majątkowe - 311 mln zł.        

Dochody miasta tworzą:
Dotacje celowe to dochody, które mogą być przeznaczone wyłączenie na określony, wskazany cel. Wzrost tych dochodów odnotowano głównie w działach dotyczących rodziny i pomocy społecznej. Obsługa zadań zleconych nie została w pełni zabezpieczona w ramach przyznanych dotacji. Pomimo wzrostu dotacji celowych - wynikającego głównie z wypłaty świadczeń, zwłaszczas w ramach poszerzonego programu 500+ - miasto, aby zabezpieczyć należyte wykonanie wszystkich zadań zleconych, musi z budżetu miasta wyasygnować kwotę ponad 7 mln zł.

Subwencje: w tym subwencja oświatowa wzrasta w stosunku do aktualnej kwoty na rok 2019 o 25 997 606 zł. Wzrost ten nie zabezpiecza jednak wydatków miasta, które powinny być sfinansowane subwencją. Przyznana subwencja oświatowa nie wystarcza nawet na pokrycie wynagrodzeń. Różnica pomiędzy przyznaną subwencją oświatową, a potrzebami w zakresie realizacji subwencjonowanych zadań oświatowych wyniesie aż 120 204 980 zł. Finansowanie oświaty przekroczy w 2020 roku poziom 515 mln zł.

Dochody własne nie wykazują w projekcie realnego wzrostu, a główne ich źródło, jakim są udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, zostało w stosunku do 2019 roku zmniejszone. To efekt zmian w podatku PIT.

Średniorocznie w okresie ostatnich trzech lat dochody te wzrastały o 8,7%. Przyjmując tę dynamikę na 2020 rok  źródło to powinno wzrosnąć o ok. 30 mln zł. Natomiast przyjmując wzrost udziałów równy tylko wzrostowi prognozowanemu w projekcie budżetu państwa Produktu Krajowego Brutto tj. o 3,7%, to udziały powinny być wyższe od planowanych na 2019 rok o 12,7 mln zł.
Wprowadzenie ustawowych ulg podatkowych, obniżenie skali podatkowej i jednoczesne zwiększenie kosztów uzyskania przychodów ze stosunku zatrudnienia spowodowało jednak obniżenie planowanych dla miasta wpływów z tego tytułu o 496 tys. zł, poniżej planu 2019 roku. Szacunku na 2020 rok dla tego tytułu dochodów dokonało Ministerstwo Finansów.

Wydatki budżetu miasta wytyczone przez możliwości strony dochodowej ustalono na poziomie 1 mld 615 mln zł, z tego wydatki bieżące 1 mld 303 mln zł, a wydatki majątkowe 311 mln zł.

Ponad 19% budżetu miasta ma być przeznaczone na inwestycje planowane do realizacji w roku 2020, z tego: 231 mln zł na projekty współfinansowane środkami UE, 70 mln zł na programy i zadania kontynuowane oraz 8 mln zł na zadania inwestycyjne w ramach budżetu obywatelskiego.

Do najwyższych kwotowo inwestycji należą:
- rozbudowa DK-46 - ulicy Głównej i ulicy Przejazdowej wraz z budową obejścia ul. Św. Barbary do ul. Pułaskiego w Częstochowie – 78 mln 482 tys. zł
- przebudowa alei Wojska Polskiego - DK 1 w Częstochowie – 76 mln 852 tys. zł
- budowa węzłów przesiadkowych na terenie miasta Częstochowy – 34 mln 407 tys. zł
- przebudowa i rozbudowa budynku Ratusza Starej Częstochowy wraz z zagospodarowaniem terenu – 19 mln 23 tys. zł
- budowa kompleksu sportowo – rekreacyjnego Park Wodny – 18 mln 789 tys. zł
- odwodnienie dzielnicy Północ w Częstochowie – 13 mln 999 tys. zł
- program budowy i przebudowy ulic oraz dróg lokalnych – 11 mln 26 tys. zł
- termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w Częstochowie – etap I i II – 7,5 mln zł
- rozbudowa i modernizacja Szkoły Podstawowej nr 47 – 5 mln 100 tys. zł
- budowa Zielonej Promenady Śródmiejskiej w Częstochowie  - 3 mln 98 tys. zł
- budowa, modernizacja budynków mieszkalnych – 1,7 mln zł.

W przypadku „Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie” trwa jeszcze procedura przetargowa, a miasto nie ma jasnej deklaracji ze strony Ministerstwa Sportu i Turystyki, na jakie wsparcie może obecnie liczyć (wystąpiło w tej sprawie do Ministerstwa). Nie wiadomo więc na razie, jaka kwota i jakie źródła finansowania inwestycji miałyby zostać wpisane do projektu budżetu. Władze miasta liczą, że sprawa związana z montażem finansowym inwestycji oraz przetargiem wykonawczym na przebudowę stadionu Rakowa wyjaśni się w toku prac Rady Miasta nad projektem budżetu i uda się znaleźć jakieś rozwiązanie.

Wydatki bieżące w projekcie budżetu 2020 r. skalkulowane zostały na poziomie 1 mld 303 mln zł. Wzrost wydatków bieżących w stosunku do uchwały budżetowej przyjętej na rok 2019 dotyczy m.in. zadań z zakresu:
- rodziny i zadań z zakresu pomocy społecznej – wzrost o 107 mln zł
- oświaty i edukacyjnej opieki wychowawczej – wzrost o 63 mln zł (w tym 42 mln zł skutki regulacji wynagrodzeń nauczycieli, które powinny być w całości pokryte z subwencji)
- systemu gospodarowania odpadami komunalnymi –  wzrost o 30 mln zł.

Niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne wpłynęły na wielkość programów dedykowanych mieszkańcom naszego miasta. Niemniej jednak w projekcie przewiduje się kontynuację:
- wsparcia lokalnych inicjatyw mieszkańców,
- programów z zakresu pomocy społecznej i ochrony zdrowia,
- modernizacji obiektów publicznych,
- dofinansowania pobytu dzieci w niepublicznych żłobkach i klubach dziecięcych,
- realizacji inwestycji o szczególnym znaczeniu dla mieszkańców,
- likwidacji barier architektonicznych w miejskich placówkach,
- programu „Akademicka Częstochowa”.
- programu „Dostępny lekarz”
- działań proekologicznych
- szkolenia sportowego dzieci i młodzieży.

Zabezpieczenie niezbędnego poziomu usług dla mieszkańców przy realnym braku  wzrostu dochodów i jednoczesnym gwałtownym wzroście kosztów utrzymania każdego realizowanego przez miasto zadania, a także zabezpieczenie środków na zadania inwestycyjne kontynuowane i wkładu do zadań współfinasowanych środkami unijnymi, wymusiło zaplanowanie w budżecie dodatkowego kredytu w wysokości 50 mln zł (będzie to kredyt z EBI przeznaczony na sfinansowanie inwestycji, które wcześniej w większym stopniu mogły być finansowane ze środków własnych).

Bilans budżetu miasta na rok 2020 w jego projekcie to:
- dochody ogółem 1 mld 545 mln zł,
- wydatki ogółem 1 mld 615 mln zł,
- deficyt 69 mln 723 tys. zł.

Wykazany w projekcie deficyt wynika głównie z:
- braku wzrostu dochodów;
- ubytku dochodów w udziałach w PIT;
- regulacji płacowych w oświacie i braku ich pokrycia subwencją oświatową;
- kontynuacji dużych projektów inwestycyjnych.

Projekt budżetu w obecnym kształcie spełnia wszystkie ustawowe wskaźniki.

W przypadku przyjęcia innych wielkości niż ujęte w projekcie ustawy budżetowej państwa zajdzie konieczność dokonania zmian w miejskim budżecie. Z informacji finansowych analityków wynika, iż mogą to być kolejne zmiany niekorzystne dla strony samorządowej.

Prezentacja projektu budżetu na 2020 r. do pobrania poniżej.

Pliki do pobrania:
Prezentacja projektu budżetu Miasta Częstochowy na 2020 r.

cz.info.pl; źródło i foto: BP UM Częstochowa