Od 2016 do 2023 roku samorząd terytorialny doświadczył ograniczenia autonomii i zwiększonej ingerencji rządu. Dochody własne JST spadły, a zależność od dotacji wzrosła, co doprowadziło do deficytu finansowego. W edukacji luka finansowa się pogłębiła, a zadłużenie JST wzrosło.
Zmiany sytuacji prawnej JST w latach 2016–2023, wprowadzane z nieukrywanym zamiarem recentralizacji państwa i osłabienia jego struktur lokalnych i regionalnych, zachodziły zarówno w regulacjach systemowych (finanse, edukacja), jak i doraźnie, w wielu ustawach szczegółowych.
Poza diagnozą organizacje samorządowe i pozarządowe przedstawiły konieczne kierunkowe zmiany wypracowane przez różne środowiska (w tym stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego). Mają one odwrócić negatywne zmiany oraz zredukować niebezpieczne tendencje ograniczenia samodzielności społeczności lokalnych oraz zmniejszania ich zasobów finansowych.
Trzeba również odwrócić obecne ubezwłasnowolnienie samorządów w organizacji i finansowaniu gospodarki komunalnej oraz lokalnych i regionalnych usług publicznych, a także w polityce rozwoju. Wiele z proponowanych postulatów ma kształt gotowych projektów ustaw.
Diagnozy i recepty na problemy samorządu terytorialnego
Głównym zdiagnozowanym problemem w analizie jest luka finansowa w edukacji, która osiągnęła 37 mld zł, a zadłużenie JST wzrosło do 91 mld zł. Deficyt bilansowy wyniósł prawie - 9 mld zł. Dochody własne JST były ograniczone, a dotacje były przyznawane arbitralnie.
Samorządowcy proponują pilne działania, takie jak:
- zwiększenie udziałów JST w podatkach dochodowych, w tym dochodach z podatku PIT zryczałtowanego;
- przywrócenie subwencji rozwojowej w 2023 roku, aby wyrównać ubytki w wpływach z PIT.
Natomiast długoterminowe zmiany systemowe mogłyby przedstawiać się następująco:
- zwiększenie autonomii finansowej JST poprzez promowanie lokalnej przedsiębiorczości i inwestycji;
- ustalenie obiektywnych kryteriów przyznawania dotacji celowych, uwzględniających realne potrzeby JST.
Wzmacnianie roli samorządu terytorialnego według analizy to:
- zapewnienie większej autonomii JST w podejmowaniu lokalnych decyzji;
- wspieranie współpracy między JST poprzez platformy wymiany doświadczeń i projektów.
Reforma edukacji miałaby natomiast polegać na m.in.:
- inwestowaniu w infrastrukturę edukacyjną i nowoczesne technologie;
- poprawie wynagrodzeń nauczycieli dla zapewnienia wysokiej jakości edukacji.
Więcej o diagnozach i receptach na główne problemy Samorządu Terytorialnego 2023 (informacja na stronie miasta.pl wraz załącznikami).
„PSTRYCZEK OD RZĄDU” – SAMORZĄDOWA KAMPANIA INFORMACYJNA
„Pstryczek od rządu, czyli nasz drogi prąd” oraz „Pstryczek od rządu i po kasie” to spoty przygotowane przez Związek Miast Polskich i Unię Metropolii Polskich w ramach wspólnej kampanii informacyjnej na temat problemów miast i ich mieszkańców.
Wskazuje ona bezpośrednie związki obecnej sytuacji gospodarczej i lokalnych problemów z działaniami rządu. W lutym kampanię rozpoczęto spotem „Nasze drogie ciepło”.
Niedawno powstały dwa kolejne – „Pstryczek od rządu, czyli nasz drogi prąd” oraz „Pstryczek od rządu i po kasie”.
Celem kampanii jest dotarcie do mieszkańców polskich miast i gmin z prawdziwą informacją na temat sytuacji energetycznej oraz finansowej ich wspólnoty lokalnej. Samorządowcy chcą pokazać, jak decyzje polskiego rządu przekładają się na podwyżki cen energii i ubytki w lokalnych budżetach.
cz.info.pl; źródło: BP UM Częstochowa
