Dzieła, które od momentu swego powstania wzbudzało kontrowersje, począwszy od samego tytułu, przez brak wskazówki na jaki instrument lub zespół instrumentów zbiór jest przeznaczony po układ cyklu, którego sam Johann Sebastian Bach już nie zdołał nadzorować i zaakceptować w całości. Negatywne przyjęcie było także spowodowane strukturą dzieła: całość była oparta na jednym temacie, w jednej tonacji.
Kunst der Fuge, zawierająca wszystkie cechy sztuki absolutnej długo nie była zrozumiana ani doceniona. Dziś dzieło nosi miano mistrzowskiego i niewielu artystów decyduje się na jego wykonanie.
Wokół kompozycji zrodziła się też legenda związaną z finałową fugą, w której kompozytor wykorzystał swój muzyczny podpis, czyli czterodźwiękowy motyw wykorzystujący następstwo dźwięków b, a, c i h, które układają się w nazwisko rodziny Bachów. Jeden z synów Bacha dopisał w partyturze dzieła, że to właśnie w miejscu, gdzie pojawia się ten motyw, kompozytor zmarł, nie dokończywszy dzieła.
Z kolei w piątek 2 kwietnia o godz. 19.00 na tym samym kanale usłyszmy koncert pasyjny Siedem ostatnich słów Chrystusa na Krzyżu op. 51 Josepha Haydna.
To kompozycja, której historia powstania zaczyna się w 1786 roku w andaluzyjskim Kadyksie na krańcach Hiszpanii. Tamtejszy duchowny, Don José Sáenz de Santa María, zwraca się do Haydna z propozycją napisania utworu instrumentalnego. Kompozycja miała w Wielki Piątek towarzyszyć rozważaniom ewangelicznych scen śmierci Chrystusa. Pomysł nie był nowy – siedem ostatnich wypowiedzi Jezusa umierającego na Krzyżu było już wtedy częstym tematem homilii i rozważań teologicznych, ale także muzycznych opracowań.
Z trudnym, bo niezwykle emocjonalnym materiałem mierzyli się wcześniej Schütz, Pergolesi czy Graupner, jednak opracowanie Haydna wyróżnia się na ich tle. Austriacki kompozytor stworzył dzieło niekonwencjonalne, głównie za sprawą niespotykanej do tej pory rozpiętości tonalnej.
Interesującym zabiegiem było też zrezygnowanie z wydawałoby najbardziej pasującej do tematyki, formy oratoryjnej. Haydn podejmuje wyzwanie opisania krótkich, ale bardzo plastycznych scen tylko za pomocą muzyki instrumentalnej – słowne komentarze pojawiają się jedynie pomiędzy częściami. Kompozytor – wówczas uznany już na całym świecie jako wybitny – potwierdził nową kompozycją swoje niezwykłe umiejętności orkiestracyjne. Utwór stał się niezwykle popularny i często był opracowywany samodzielnie przez dyrygentów na różne zespoły wykonawcze.
Haydn wiedząc o tym „własnym życiu” partytury i niejednokrotnie przyjmując z uznaniem powstałe transkrypcje (był obecny na wykonaniu „Siedmiu słów” w wersji chóralnej) z czasem sam przygotował kilka opracowań. Jednym z najbardziej popularnych i tym, które usłyszymy w wykonaniu częstochowskich filharmoników, jest opracowanie na kwartet smyczkowy. Oszczędność instrumentarium nie ujmuje jednak nic barwnej i plastycznej narracji oryginału. Kompozytor w sugestywny sposób oddaje atmosferę bólu, strachu i rozpaczy, przenosząc słuchacza w centrum niezwykłych wydarzeń towarzyszących ostatnim chwilom życia Chrystusa. Koncert nagrany został w Kościele Rektorackim pw. Najświętszego Imienia Maryi w Częstochowie.
cz.info.pl; źródło: BP UM Częstochowa
