Razem ze zmianami w podatku PIT w ubiegłych latach (2019 i 2020) społeczności lokalne i regionalne tracą do roku 2031 łącznie w dochodach bieżących aż 206 mld zł.
Tymczasem Rząd proponuje „wsparcie” w wysokości łącznie 48 mld zł do roku 2031. To „wsparcie” ma być dzielone według specjalnych kryteriów, które spowodują, że trafi ono nie do tych, którzy poniosą największe straty. Np. Warszawa na skutek wdrożenia tylko projektu tzw. ustawy podatkowej „Polski Ład” straci 1,7 mld zł, z czego będzie mogła odzyskać 300 mln zł.
Dane pochodzą z rządowych projektów ustaw, przygotowanych przez Ministerstwo Finansów.
Grozi to koniecznością wprowadzenia cięć w finansowaniu podstawowych usług świadczonych przez samorządy na rzecz społeczności lokalnych, a w konsekwencji pogorszeniem jakości życia mieszkańców. Wpłynie to także na obniżenie tempa inwestycji.
Deklaracje a rzeczywistość
1 września 2021 roku wiceminister Sebastian Skuza przesłał Stronie Samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego projekt ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z programem „Polski Ład” wraz z uzasadnieniem i OSR.
Jak czytamy w piśmie z MF, podstawowym celem projektu ustawy jest zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego optymalnych warunków prowadzenia przez nie gospodarki finansowej w związku z programem „Polski Ład”. „Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania z jednej strony wprost realizują postanowienia tego programu, wprowadzając m.in. nową część subwencji ogólnej - rozwojową (inwestycyjną) dla samorządów, z drugiej strony zapewniają dostosowanie systemu finansów samorządu terytorialnego do wyzwań, przed jakimi staną samorządy w konsekwencji wdrożenia ambitnych rozwiązań Polskiego Ładu, zwłaszcza w systemie podatkowym” – czytamy w dokumencie.
Przesłany wcześniej Stronie Samorządowej do opiniowania projekt legislacyjny dotyczący „Polskiego Ładu” ma skutkować, wg załączonej Oceny Skutków Regulacji (OSR), drastycznym obniżeniem wpływów z podstawowego źródła dochodów własnych, jakim są udziały we wpływach z podatku od osób fizycznych. W skali 10 lat ubytki te wyniosą aż 132 mld zł.
Kolejny projekt ustawy proponuje mechanizmy zwiększające subwencje dla JST łącznie w wielkości odpowiadającej jedynie 1/3 traconych dochodów z PIT, to jest subwencje na cele rozwojowe na poziomie 48,4 mld zł w ciągu 10 lat.
Projekt ustawy „wspierającej” JST zakłada jednorazową subwencję w wysokości 8 mld zł wypłaconą awansem w 2021 r. oraz subwencje rozwojowe w wysokości od 3 - 4 mld zł rocznie. Biorąc pod uwagę prognozowaną utratę dochodów samorządów na poziomie 132 mld zł, w ciągu 10 lat dziura budżetowa samorządów osiągnie poziom blisko 97 mld zł. Wynika to z tego, ze na zmianach PIT w skali roku samorządy mają utracić dochody z PIT sięgające 15 mld zł rocznie, a w zamian proponuje się od 3 do 4 mld zł pieniędzy na cele rozwojowe.
Sygnalizowana, jednorazowa, nadzwyczajna subwencja na 2022 r. jedynie częściowo łagodzi skutki finansowe ustawy w pierwszym roku funkcjonowania nowych rozwiązań.
Zaniepokojenie budzą wypowiedzi dotyczące możliwości obciążenia planowanej nadzwyczajnej subwencji nieokreślonymi bliżej celami wyrównawczymi, co byłoby sprzeczne z jej podstawową funkcją doraźnego zrekompensowania dochodów, traconych przez samorządy wskutek zmian w konstrukcji podatku od osób fizycznych.
ZMP i UMP zwracają uwagę, że ubytek dochodów z udziałów w PIT będzie miał w 2022 r. charakter jednolity procentowo dla wszystkich JST i odpowiednio jednolity charakter powinien mieć mechanizm rekompensujący. Szczególny sprzeciw budzi sygnalizowana możliwość wprowadzenia górnego limitu kwoty subwencji, co uderzyłoby w finanse największych miast, najbardziej dotkniętych skutkami zmian w systemie PIT, w nieuzasadniony sposób zmniejszając powszechność rekompensowania traconych dochodów.
Samorządy oczekują jasnych informacji, kiedy i w jaki sposób zrekompensowane zostaną zapowiadane ubytki w dochodach samorządów.
Zaniepokojenie budzi brak dostarczenia wiarygodnych źródeł danych, które pozwoliłyby na poważną analizę tak istotnych dla JST zmian prawa w zakresie systemu finansowania zadań samorządowych w okresie wieloletnim. Dlatego ZMP i UMP uważa, że w ustawie powinien być wprowadzony obowiązek zrekompensowania samorządom dochodów w przypadku, gdyby rzeczywiste skutki wprowadzenia tych zmian nie były zgodne ze skutkami oszacowanymi w OSR.
Jednocześnie korporacje samorządowe uważają, że w OSR powinny być wskazane skutki regulacji całego pakietu ww. zmian prawa tak, by można w ich ewaluacji ex post prawidłowo zweryfikować jego funkcjonowanie.
Projektowane zmiany w ustawie nie obejmują rekompensaty adekwatnej do traconych dochodów. Grozi to koniecznością wprowadzenia cięć także w finansowaniu podstawowych usług świadczonych przez samorządy na rzecz społeczności lokalnych, a w konsekwencji pogorszeniem jakości życia mieszkańców. Wpłynie to także na obniżenie tempa inwestycji.
Stanowisko Związku Miast Polskich w sprawie skutków finansowych „Polskiego Ładu” dla miast i pozostałych JST dostępne TUTAJ.
Środowiska samorządowe uruchomiły kalkulator obliczający, jaką stratę rocznie poniesie wskutek „Polskiego Ładu" każda z gmin. Kalkulator dostępny jest TUTAJ.
cz.info.pl; źródło: Informacja prasowa ZMP/ BP UM
