Częstochowa- znikające miasto: KOMUNIKACJA

Ciekawostką jest, że ten nowoczesny sprzęt nie jest wyposażony w automaty biletowe, co jest standardem w niemal wszystkich miastach. Nie ulega wątpliwości, że jest to ogromna wada tego sprzętu utrudniająca życie podróżnym.

Plan komunikacji tramwajowej składa się z 3 linii dziennych i jednej nocnej. Linie te obsługują podróżujących na relacji osiedla Północ oraz:
- Kucelin szpital (linia nr. 1)
- Raków dworzec PKP (linia nr. 2)
- Stadion Raków (linia nr. 3)
Linia nocna kursuje pomiędzy przystankiem Północ, a Stadion Raków.

Jedyną różnicą pomiędzy linią dzienną, a nocną, poza czasem obsługi pasażerów, jest cena biletu, która jest prawie dwukrotnie większa. Linią nocną dodatkowo nie można poruszać się na biletach okresowych. Podróżujący muszą zaopatrzyć się w dodatkowy bilet w cenie 5.40 zł, co plasuje miasto w krajowej czołówce w tej kategorii. Najlepiej o jakości i cenie usług linii nocnej świadczą sami pasażerowie, którzy częściej wybierają taksówki. Przy transporcie kilku osób są one tańsze i o wiele wygodniejsze.

Komunikacja autobusowa
Tabor autobusowy składa się z 150 pojazdów jeżdżących na 24 liniach miejskich oraz 8 podmiejskich. Mimo dużej liczby linii wydawałoby się, że miasto jest dobrze skomunikowane i bez problemu można dojechać w wybrane miejsca bez konieczności przesiadania. Duża liczba autobusów powinna skutkować częstymi kursami oraz krótkim czasem oczekiwania na przystanku. Niestety, jak pokazują rozkłady jazdy, są miejsca, gdzie pasażerowie na autobus muszą czekać dokładnie godzinę. Ciągłe zmiany w rozkładzie jazdy i remonty na drogach skutkują brakiem aktualnego schematu rozkładu jazdy, co wprowadza dezinformacje wśród pasażerów.

ANALIZA SWOT
W poniższej tabeli wykonano analizę SWOT dla komunikacji miejskiej w Częstochowie w celu pokazania mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń, jakie obecnie występują.

Przeprowadzona powyżej analiza SWOT pozwoliła zobrazować, jaki stosunek silnych stron do słabych posiada częstochowski przewoźnik. Zagrożenia wynikające z takiego zarządzania logistyką transportową w mieście stoją wyraźnie w opozycji do oczekiwań użytkowników komunikacji miejskiej. Dlatego w niniejszej analizie zaproponowano rozwiązania mające na celu poprawę jakości logistyki miejskiej, która zapewnia odpowiedni poziom usług, które można poddać ocenie według poniższych kryteriów.

Kryterium przeprowadzonej oceny odnosi się do:
- akceptowalnej jakości,
- właściwego miejsca,
- właściwego czasu.

Jako mocne strony komunikacji miejskiej w Częstochowie można podać liczbę pojazdów, która w przeliczeniu na liczbę tras daje około 5 autobusów na linię, co w skali miasta może być zadowalającym wynikiem, pod warunkiem umiejętnego zarządzania rozkładem jazdy oraz trasą przejazdową. Z kolei niektóre ze słabych stron mogą pogłębić problemy komunikacyjne w mieście. Są to m.in.: słabe dostosowanie linii do potrzeb mieszkańców, czy słaba obsługa sprzedaży biletów.

Cena oraz dostępność
Największą wadą komunikacji jest niewątpliwie cena oraz dostępność biletów komunikacyjnych. Brak automatów biletowych w pojazdach skutkuje koniecznością kupna droższych biletów u kierowcy. Osoby chcące zapłacić za przejazd kartą skazane są na poszukiwania punktu sprzedaży posiadającego terminal płatniczy. W innych miastach automaty biletowe obsługujące karty płatnicze są codziennością.

Poniższa tabela przedstawia zestawienie cen biletów jednoprzejazdowych w porównywalnych wielkością miastach w Polsce:

Zestawienie wyraźnie wskazuje, że ceny biletów w Częstochowie są wyższe niż w innych miastach porównywalnej wielkości. Nie wydaje się, aby przyczyną tego stanu rzeczy była wyższa jakość podróży w naszym mieście.

Wspominane już bilety nocne też są kwestią sporów. W przeważającej większości miast nie ma rozróżnienia cenowego pomiędzy biletami dziennymi i nocnymi. Tak więc podróżni mogą korzystać z przejazdów nocnych na swoich biletach abonamentowych. Warto zatem rozważyć, czy przy obniżeniu cen za ten typ przejazdu nie zwiększyłby się wystarczająco wolumen podróżnych, tak aby pokryć różnicę w cenie.

Czas
Najważniejszym czynnikiem przy wyborze środków transportu jest czas podróży. To często on decyduje o tym, czy wybieramy komunikację publiczną, czy indywidualną, najczęściej samochodową. Wybór ten jest kluczowy dla całej logistyki miasta. Mieszkańcy wybierający transport zbiorowy to mniejsze korki w centrach miast i mniejsze zanieczyszczenia powietrza.

Jak podczas ostatniej debaty z cyklu „ Częstochowa- znikające miasto” zauważył klub CKMKM niektóre linie autobusowe obsługiwane się w cyklach pół godzinnych lub rzadziej. Spowodowane jest to brakiem synchronizacji rozkładów jazdy, co umożliwiłoby wyrównanie interwałów i skrócenie czasów przesiadek między liniami. Zabiegi te mogłyby odgrywać istotną rolę w kształtowaniu parametrów rozkładu jazdy ponieważ redukują straty czasowe w podróży.

Brakuję także badań z zakresu analizy przestrzennej rozmieszczenia przystanków, co przekłada się na niedogodności związane ze zbyt długim czasem dojścia lub rezygnacją z podróży komunikacją miejską i wybrania alternatywy w postaci taksówki lub samochodu. Według przeprowadzonych badań[1] korzystny czas dojścia na przystanek to 500 m, lub 7,5 minuty; krytyczny zaś 1 km lub 15 minut. Jest to czas, jaki pasażer musi wkalkulować w podróż komunikacją miejską. Poza tym, sam szybkość transportu komunikacją zbiorową waha się w granicach 17km/h do 40km/h, zależnie od rodzaju taboru, rozmieszczenia przystanków i warunków ruchowych.[2]Sumowanie tych dwóch wartości daje realny czas transportu wybierając komunikacje zbiorową i rzadko kiedy jest on konkurencyjny dla transportu indywidualnego.

Rozkład jazdy
Jeśli przyjrzeć się mapie rozkładów jazdy poszczególnych linii można zauważyć, że pasażerowie wybierający transport komunikacją autobusową w Częstochowie zmuszeni są na przejazd trasą często znacznie wydłużającą czas podróży. Zjawisko to należy rozpatrywać z punktu przewoźnika oraz pasażera i konfliktu interesów, jaki między nimi zachodzi. Przewoźnik podczas jednego przejazdu chce zebrać jak największą liczbę pasażerów, aby przejazd nie przynosił strat. Pasażer natomiast chce jak najszybciej zostać dowieziony do celu. W rozwiązaniu tego problemu pomóc może analiza ilościowa osób wsiadających i wysiadających na poszczególnych przystankach oraz dostosowanie wielkości pojazdu do zapotrzebowania danej trasy. Niestety w częstochowskim taborze brak jest urządzeń zbierających dane odnośnie pasażerów, które byłyby bardzo ważnymi danymi w procesie zarządzania logistyką miejską.

Kolejnym problemem są częste zmiany rozkładów jazdy, co jest wielkim utrudnieniem dla pasażerów. Synchronizacja rozkładów spowodowałaby zwiększenie punktualności oraz wyrównanie odstępów pomiędzy pojazdami poszczególnych linii. Kolejnym minusem jest brak synchronizacji sygnalizacji świetlnej oraz utworzenia bus-pasów w celu przyspieszenia przejazdów komunikacji zbiorowej przez obszary miejskie. Zjawisko to ma podwójne korzyści ponieważ przyspiesza czas podróży oraz uświadamia kierowcom indywidualnej komunikacji, że podróż autobusem lub tramwajem może być szybsza i na pewno tańsza. Kolejną kwestią sporną jest brak obsługi najważniejszej przestrzeni publicznej w mieście, jaką są Aleję Najświętszej Marii Panny przez komunikację zbiorczą.

POPRAWA JAKOŚCI KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ
W Częstochowie w ostatnich latach wybudowano nową linie tramwajową o długości 4,5 km w kierunku dzielnicy Wrzosowiak, co z jednej strony zostało przyjęte z zadowoleniem, z drugiej zaś zostało oprotestowane zlikwidowaniem linii autobusowych dublujących trasę tramwaju. Przykład ten pokazuje jak ciężko jest zarządzać logistyką miasta oraz jakie problemy trzeba rozwiązać przy wydzielaniu nowych linii tramwajowych czy aktualizacji rozkładu jazdy autobusów. Poniżej trzy warianty rozwoju linii tramwajowej w Częstochowie.

Klub CKMKM zaproponował, aby w okresie inwestowania pieniędzy unijnych w latach 2014-2020 rozbudować linie tramwajowe o trzy trasy zlokalizowane w różnych częściach miasta. Proponowane rozwiązania logistyczne zostały przedstawione Miejskiemu Zarządowi Dróg i Transportu w Częstochowie w celu uzgodnienia słuszności budowy nowych trakcji tramwajowych.

Linia 3+
Wariant ten przewiduje poprowadzenie trakcji tramwajowej ulicą Dekabrystów, co na stan obecny wydaję się być nierealne z powodu zbyt dużego ruchu samochodów ciężarowych związanego z remontami na drogach. Kolejny argumentem przemawiającym za zmianą lokalizacji jest duża liczba uzbrojenia podziemnego stanowiąca problem dla budowy torowiska. Kolejnym argumentem przemawiającym za zmianą lokalizacji jest wąski pas drogowy, który przy powstaniu linii tramwajowej musiałby zostać uszczuplony o powierzchnię jednej drogi, co skutkowałoby zmniejszeniem przepustowości jednej z głównych dróg w mieście. Argumentem przemawiającym za przeprowadzeniem linii w taki sposób jest liczba miejsc obsługiwanych przez linie. Nowa linia biegłaby do szpitala na Parkitce, co byłoby dużym ułatwieniem dla osób korzystających z usług medycznych w tej placówce. Ponadto linia obsługiwałaby miasteczko studenckie oraz przychodnię specjalistyczną i obszary zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej. MZDiT brał pod uwagę przeprowadzenie nitki tramwaju przez ulice Jana Pawła II lecz skoro w okresie przebudowy trasy trwającej w roku 2013/2014 nie wpisano w projekt położenia trasy tramwaju, ponowne rozkopywanie nowej drogi mijałoby się z celem. Należy się zastanowić nad rozwiązaniem przeprowadzenia linii ulicą Obrońców Westerplatte, co z punktu widzenia efektywności finansowe byłoby tańsze, ponieważ krótsza linia oznacza niższe koszty. Minusem tego rozwiązania jest brak obsługi miasteczka akademickiego i przychodni, lecz plusem byłoby zwiększenie terenów niezagospodarowanych poprzez skomunikowanie ich z centrum miasta linią tramwajową. Mógłby to być impuls w stronę rozwoju miasta, jak stwierdza w swym raporcie CKMKM nowe linie tramwajowe są czynnikiem miastotwórczym. Natomiast proponowany układ linii tramwajowej przez ulicę Dekabrystów można zastąpić dobrze synchronizowanym rozkładem jazdy autobusów, który mógłby w pełni obsługiwać zaproponowane przez CKMKM obiekty użyteczności publicznej. Należy pamiętać, że dobrze zorganizowana logistyka miejska jest czynnikiem miastotwórczym i stanowi przewagę konkurencyjną miasta nad gorzej skomunikowanymi aglomeracjami. Poziom komunikacji w mieście jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na jakość życia mieszkańców.

Linia 2+
Kolejna proponowana linia przebiega przez dzielnice Raków i łączy nową linię tramwajową ze starą trakcją. Argumentem budowy tej linii jest reaktywacja starego ciągu tramwajowego przebiegającego tam w latach 1959-1971. Budowa tej linii zmusza do wykorzystania nowych technologii w zakresie wyciszenia, ponieważ linie przebiega w bliskiej odległości od budynków mieszkalnych. Rozwiązanie to przewiduje linię o długości ok. 1,5 km, co w nawiązaniu do tezy stawiania przystanku w optymalnej odległości co 500 m, skutkowałoby postawieniem jednego przystanku na długości całej linii. Obecnie krytyczny promień dojścia do przystanku z najdalszego miejsca na tym obszarze mieści się w przedziale ok. 800 m, więc nie osiąga stanu krytycznego, który wynosi około 1000 m. Należałoby się zastanowić czy zamiast polepszać komunikację tramwajową na osiedlu, które takową posiada, nie lepiej zacząć planować rozwoju tego rodzaju transportu na obszary wykluczone z tego rodzaju usług komunikacyjnych.

Linia 1+
Linia jeden plus jest propozycją zwiększenia obsługi linii tramwajowej osiedla Północ w Częstochowie. Pierwszym argumentem wykluczającym tę opcję jest kosztowne rozwiązanie związane z infrastrukturą drogową które musiałoby rozwiązać problem różnicy terenu pomiędzy nową trakcją a istniejącą zajezdnią tramwajową. Złym rozwiązaniem jest tworzenie dwóch trakcji, które kończą się w miejscu mało rozwojowym pod nową zabudowę, chyba że autor chce pozbawić mieszkańców lasu będącego buforem między osiedlem a autostradą E-75. Brak jest jakichkolwiek danych i informacji na temat zapotrzebowania zgłaszanego przez mieszkańców na budowę takiej linii. Z przeprowadzonych nie tak dawno konsultacji z mieszkańcami dzielnicy nt. przeprowadzenia ruchu tranzytowego ulica Fieldorfa -Nila wynika, iż mieszkańcy osiedla północ cenią sobie ciszę, spokój oraz dużą liczbę terenów zielonych i niechętnie patrzą na wprowadzanie zmian logistycznych takich jak kanał tranzytowy będący m.in. źródłem hałasu. Te sam argument może zablokować rozwój linii tramwajowej jeżdżącej całej dobę, która mogłaby zakłócać spokój mieszkańców. Rozsądnym rozwiązaniem wydaje się kolejne przeprowadzenie badań w celu ustalenia efektywności linii, wolumenu przewożonych osób oraz kosztów.

PODSUMOWANIE
Podsumowując analizę komunikacji miejskiej w Częstochowie można stwierdzić, że jest wiele rzeczy jakie należałoby zrobić zanim przejdzie się do proponowania przeprowadzenia nowych linii tramwajowych oraz zmiany rozkładu jazdy autobusów. Przede wszystkim brak jest zbierania oraz analizy danych nt. liczby użytkowników poszczególnych linii oraz obszarów obsługi przystanków tramwajowych. Dane tego typu powinny być kluczowe dla ustalania jakiejkolwiek strategii komunikacyjnej miasta. W Częstochowie jest wiele do zrobienia w zakresie zarządzania logistką miejską i połączenia wielu wydziałów urzędu miasta związanych bezpośrednio lub pośrednio z planowaniem, lub wdrażaniem projektów których zadaniem jest uzyskanie optymalnych rozwiązań logistycznych. W budżecie na lata 2014-2020 miasto zarezerwowało pieniądze na wprowadzenie Inteligentnych Systemów Transportowych co daje szanse na polepszenie usług z zakresu komunikacji zbiorczej. Należy pamiętać także o stanie demograficznym Częstochowy przedstawionym w pierwszym raporcie OSoM, z którego wynika, że nasze miasto się starzeje i kolejne projekty rozbudowy linii komunikacyjnych mogą nie znaleźć przełożenia w liczbie pasażerów która odpowiadałaby na zapotrzebowanie tworzenia nowych trakcji. Podsumowując, najważniejszymi zadaniami stawianymi obecnie przez jednostkami zajmującymi się zarządzaniem logistyką miejską w Częstochowie jest wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych w celu zwiększenia efektywności komunikacji zbiorowej oraz zwiększenia przepustowości na drogach poprzez synchronizację sygnalizacji. Należy zastanowić się także, nad wprowadzeniem osoby na stanowisko logistyka miejskiego, która występowałaby w potrójnej roli:
- eksperta i doradcy (duży zakres wiedzy logistycznej),
- kreatora zajmującego się propagowaniem i wdrażaniem nowych koncepcji logistycznych,
- mediatora, który koordynuje działania łagodzące konflikty oraz kontroluje ich wykonanie oraz ustala zasady przyszłej koordynacji przy wprowadzaniu nowych rozwiązań.

REKOMENDACJE
Propozycje dla miasta w celu usprawnienia komunikacji miejskiej oraz zwiększenia przepustowość na drogach:
- Przeprowadzenie badań i analiz funkcjonalności komunikacji miejskiej oraz liczby obsługiwanych pasażerów z podziałem na dni, godziny i trasy,
- Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań z zakresu ITS-u w celu monitorowania i kontroli przepływów w mieście,
- Wykorzystanie bechmarkingu w celu poprawy zarządzania logistyką miejską,
- Wprowadzenie „zielonej fali” w celu usprawnienia przepływów w mieście,
- Nawiązanie współpracy z odpowiednimi jednostkami, takim jak miejska Pracownia Urbanistyczno-Planistyczna w celu rezerwacji terenów pod nowe inwestycje drogowe i komunikacyjne już na etapie planowania,
- Wykorzystanie telematyki oraz systemów GPS do lepszego zbierania danych na temat przepływów pasażerskich w mieście,
- Uwzględnienie wszystkich czynników podczas planowania nowych inwestycji logistycznych w celu wykluczenia tworzenia linii, które będą miały puste przejazdy,
- Nawiązanie współpracy z jednostkami badawczymi w celu wykonania okresowych badań natężenia ruchu oraz wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań na okres próbny, co może przełożyć się na nowoczesne rozwiązana logistyczne.
- Zwiększenie konkurencyjności komunikacji zbiorowej nad transportem indywidualnym, co przełoży się na zwiększenie liczby pasażerów.

Raport OSOM - Częstochowa - znikające miasto - KOMUNIKACJA

cz.info.pl; źródło: OSOM Częstochowa